Nagroda III st. Ministra Edukacji Narodowej, dwukrotnie Rektora Uniwersytetu Opolskiego; publikacje w „Zeszytach Eichendorfa”. „Konwersatorium im. J. Eichendorfa”. Tytuł doktora nauk humanistycznych Uniwersytet Opolski.

 źródło:   Sylwetki Polskich Dydaktyków i Nauczycieli Biologii

pod redakcją Wiesława Stawińskiego, Marii Obrębskiej, Aliny Stankiewicz, Ilony Żeber-Dzikowskiej

Kielce 2014, ISBN 978-83-64436-05-5

Słownik Polskich Nauczycieli i Dydaktyków Biologii str. 94 2014 r. http://docplayer.pl/3266101-I-nauczycieli-pod-redakcja-wieslawa-stawinskiego-marii-obrebskiej-aliny-stankiewicz-ilony-zeber-dzikowskiej.html dostęp: 26.10.2019

  dr Jan Kałuża, ur. 16 X 1936 r. w Boguszowicach, w rodzinie robotniczej. Uczęszczał do LO w Cieszynie, gdzie w 1954 r. złożył egzamin dojrzałości. Studiował w Krakowie na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ. W 1959 r. uzyskał stopień magistra biologii. Jego praca magisterską Naczynia krwionośne w narządzie węchowym węgorza została opublikowana w „Acta Zoologica Cracoviensis” (1960).

Pracę zawodową nauczyciela biologii podjął w 1959 r. w LO w Dobrzeniu Wielkim. W latach 1962–1973 pracował w LO w Koźlu. Posługiwał się metodami nauczania aktywizującymi pracę uczniów. Na podkreślenie zasługuje jego praca nad organizacją zajęć fakultatywnych w grupie biologiczno-chemicznej i ich wpływem na rozwój zainteresowań biologicznych wśród uczniów. Wzorcowe konspekty tych zajęć zostały opublikowane przez Sekcję Biologii COM w Materiałach metodycznych dla nauczycieli liceów ogólnokształcących (1970, 1972). J. Kałuża przez wiele lat prowadził Szkolne Koło LOP, które zajęło I miejsce w ogólnokrajowym konkursie na najlepsze koło w Polsce. Pozycja ta utrzymywała się przez dalsze lata, aż przechodnia nagroda – statuetka żubra – pozostała w szkole na stałe. O efektach pracy dydaktyczno-wychowawczej J. Kałuży świadczą artykuły zamieszczane w prasie lokalnej .W 1973 r. powierzono mu funkcję zastępcy dyrektora szkoły. W tym samym roku przeniósł się do pracy naukowo-dydaktycznej w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Oddziale w Opolu. Równocześnie podjął w WSP w Krakowie na Wydziale Geograficzno-Biologicznym studia doktoranckie w Instytucie Biologii. Pod kierunkiem prof. W. Stawińskiego prowadził badania i opracował rozprawę doktorską pt. Wpływ zajęć fakultatywnych w grupie biologiczno-chemicznej na rozwój zainteresowań biologicznych uczniów liceów ogólnokształcących. Po jej obronie w 1977 r. uzyskał stopień doktora nauk przyrodniczych ze specjalnością wz. dydaktyki i biologii. Obszerną część jego pracy doktorskiej opublikowano w 1982 r.w „Wissenschaftliche Zeitschrift d. Pädagogische Hochschule”, WSP w Güstrow (Niemcy).

Wielu wychowanków z liceum zawdzięcza mu nie tylko rozległą wiedzę biochemiczną, dzięki której z powodzeniem wkroczyli w mury wyższych uczelni medycznych, rolniczych czy uniwersytetów, ale także przejęcie trwałe zainteresowania dla tak ważnej dziś dla egzystencji człowieka problematyki ekologicznej.

„Jako naukowo-dydaktyczny pracownik IKN-owskiego systemu doradztwa pedagogicznego, szczególny wkład pracy wniósł w realizację reformy szkoły podstawowej, będąc (…) cenionym i kompetentnym wykładowcą zagadnień środowiska społeczno-przyrodniczego (nowej wtedy dziedziny) w procesie powszechnego wówczas podnoszenia kwalifikacji nauczycieli w międzyszkolnych zespołach samokształceniowych.

Interesowały Go też zagadnienia pomiaru wiedzy uczniów, czego wyrazem były liczne testy z biologii i biochemii dla różnych typów szkół. Dowodem uznania dla Jego kompetencji w tej dziedzinie było powierzanie Mu od wielu lat przez akademie medyczne i rolnicze tworzenia zestawów testów na egzaminy wstępne”.

Zostawszy w 1982 r. wicedyrektorem Oddziału Doskonalenia Nauczycieli (Instytutu Kształcenia Nauczycieli) w Opolu, zajął się kierowaniem i koordynowaniem wieloaspektowej działalności nauczycieli-metodyków. Prowadził ten dział z niezwykłą systematycznością i dokładnością, porządkując racjonalnie tę rozległą dziedzinę doradztwa pedagogicznego. Był też wraz z gronem najbliższych współpracowników współtwórcą – uznanej za wzorową w skali kraju – koncepcji włączenia pracy nauczycieli-metodyków w system doradztwa i doskonalenia IKN. To głównie dzięki Niemu rozwiązania opolskie w tej dziedzinie prezentowano jako modelowe dla całego systemu.

Rozumiał doskonalenie nauczycieli jako ruch „do przodu” – jako dążenie do coraz lepszych wyników pracy wychowawczo-dydaktycznej nauczycieli. Jako przewodniczący Wojewódzkiej Rady Postępu Pedagogicznego inicjował formy inspirowania nauczycieli do unowocześniania i ulepszania swej pracy, zabiegał też o upowszechnianie ich pedagogicznych i dydaktycznych doświadczeń, które miały inspirować innych do poszukiwania nowych, i lepszych (lub „starych” i lepszych) rozwiązań problemów pracy szkoły i nauczycieli. W stosunkowo krótkim czasie (jak na tego rodzaju działalność) zgromadził ponad 30 prac.

Upowszechnianiu doświadczeń pedagogicznych poświęcona była też praca J. Kałuży jako zastępcy redaktora naczelnego „Kwartalnika Nauczyciela Opolskiego”, którym został w 1982 r. Swoimi zainteresowaniami naukowymi objął zagadnienia ekologiczne, pomiaru osiągnięć ucznia, dydaktyki biologii. Szczególnie pasjonowała go sprawa budzenia u uczniów zainteresowań naukami przyrodniczymi. Rozumiał bowiem, że efekty dydaktyczne powstają nie tyle z motywacji negatywnych uczenia się, wynikających z poczucia przymusu, lecz przede wszystkim z motywacji pozytywnych, wśród których za najważniejszą uważał rozbudzenie człowieczej ciekawości poznania.

Jego prace naukowe to ponad 40 publikacji drukowanych w różnych periodykach polskich i niemieckich (m.in. „Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego”, biuletyny Centralnego Ośrodka Metodycznego, biuletyny Zarządu Głównego LOP czy wspomniane „Acta Zoologica Cracoviensis” i „Wissenschaftliche Zeitschrifte Pädagogische Hochschule” w Güstrow).

Uhonorowany różnymi nagrodami (3 razy kuratora, 2 razy ministra, raz nagrodą zespołową dyrektora IKN) i odznaczeniami (Złoty i Brązowy, Krzyż Zasługi, Medal Komisji Edukacji Narodowej, odznaka „Zasłużonemu Opolszczyźnie”, Złota i Srebrna Odznaka Honorowa LOP, Medal 800-lecia Koźla), ale ci, którzy Go znali bliżej, wiedzieli, że największą satysfakcję odczuwał, gdy jakaś praca „dobrze wyszła” (jak to określał).

„Daremny jest trud wyrażenia człowieka, który odszedł suchym przypomnieniem kilku faktów z jego biografii. Przypomnieniem jego niezwykłej rzetelności i sumienności, pracowitości i głęboko zakorzenionego poczucia obowiązku, Jego metodyczności i uporządkowania, mądrości i spokojnej rozwagi, żarliwej ideowości i oddania sprawie szkoły”.

1. Kałuża zmarł w styczniu 1986 r. Pochowany został w Kędzierzynie-Koźlu. Po latach przeniesiony na cmentarz w Poznaniu (przyp. R. Więcek).

Publikacje: Słownik biograficzny nauczycieli Śląska Opolskiego, Kałuża J., t. 6, poz. 48.

Bąk Z., 1986, Pamięci Jana Kałuży (16 X 1936 – 18 I 1986), Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego.

Kałuża J., 1959, Naczynia krwionośne w narządzie węchu u węgorza (Anguilla anguilla L.). The blond vessels of the olfactory organ of the Eel (anguilla anguilla L.), Acta Biologia Cracoviensia, S. Zoologie. V. 11. Kałuża J., 1970, Składniki chemiczne organizmów, węglowodany, ich rola w metabolizmie komórki. Tłuszcze. Biokatalizatory, w: Zdebska J. (red.), Materiały pomocnicze do realizacji programu zajęć fakultatywnych w grupie biologiczno-chemicznej, Sekcja Biologii COM, Warszawa.

Kałuża J., 1972, Reakcje rozpoznawcze na niektóre węglowodany (glukozę, fruktozę i celulozę). Reakcje rozpoznawcze niektórych aminokwasów oraz wykrywanie ich obecności w białkach. Ekstrakcja tłuszczu z nasion i badanie jego nienasycenia. Struktura i rodzaje enzymów: Wpływ temperatury i pH na działanie enzymów. Rodzaje i zasady stosowanie antybiotyków w medycynie i lecznictwie zwierząt (Konspekty ćwiczeń), w: Zdebska J. (red.), Zajęcia fakultatywne w grupie biologiczno-chemicznej. Materiały metodyczne dla nauczycieli liceów ogólnokształcących, Sekcja Biologii COM, Warszawa. Kałuża J., 1976, Wpływ zajęć fakultatywnych w grupie biologiczno-chemicznej na rozwój zainteresowań biologicznych uczniów liceów ogólnokształcących, w: Praca zb., Materiały z II ogólnopolskiego Seminarium Dydaktyki Biologii, Warszawa, WSiP.

Opracowanie: na podstawie publikacji Z. Bąka, informacji dyr. mgr. R. Więcka i W. Stawińskiego

Podczas wojny rodzina Otrębowiczów dzieliła los tysięcy Polaków wschodnich rubieży Rzeczpospolitej. Uciekając z Horożanki przed bandami ukraińskich rezunów cała rodzina przeniosła się do Stanisławowa, a w marcu 1945 r. wyjechała na tereny zachodniej Polski, do Krakowa, a później do Olesna. Tułaczka pociągami trwała ponad trzy miesiące.

W ośrodku repatriacyjnym w Oleśnie państwo Otrębowiczowie otrzymali gospodarstwo rolne w  Pawłowicach, oddalonych od Olesna o 15 km. Mimo odrębności kulturowej, rodzina Otrębowiczów zasymilowała się z nieliczną ludnością tubylczą. W tamtym okresie zaczęło się zainteresowanie Janiny  Otrębowicz historią Śląska, które zaowocowało późniejszą pracą w kozielskiej „Baszcie” – zalążku miejskiego muzeum.

We wsi uruchomiono szkołę podstawową, do której trafiła siedmioletnia Janina i uczęszczała tam w latach 1947-1954. Mimo trudnych czasów, rodzice kładli duży nacisk na edukację swoich dzieci, zachęcając je do kontynuowania edukacji po szkole podstawowej.

Szkołą średnią pani Janiny Otrębowicz było Liceum Ogólnokształcące w Gorzowie Śląskim, nieopodal Pawłowic, do którego uczęszczała w latach 1954-1958 do klasy, której wychowawcą był prof. Franciszek Hawranek. Nauka, szczególnie w zakresie przedmiotów humanistycznych – jak wspominają bracia pani Otrębowicz – była Jej pasją. To w tej szkole, pod dużym wpływem swojej nauczycielki języka łacińskiego, prof.  Heleny Dojko, Janina Otrębowicz postanowiła podjąć studia na wydziale Filologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, co uczyniła zaraz po maturze. Studiowała w latach 1958-1963.  W późniejszym okresie złożyła pracę magisterską nt.: Sądy i oceny literackie w dziele Flawiusza Filostrata pt. Życiorysy sofistów. Egzamin magisterski zdała  6 kwietnia 1966 r. uzyskując tytuł magistra filologii klasycznej.

Po ukończeniu studiów Janina Otrębowicz podjęła od razu pracę zarobkową. Złożyła podanie o pracę w Kuratorium Okręgu Szkolnego woj. opolskiego w sierpniu 1963 r., po pozytywnej opinii rozpoczęła pracę w kozielskim liceum 1 września 1963 r. jako nauczycielka języka łacińskiego. W pierwszych latach pełniła również funkcję bibliotekarki, uzupełniając godziny etatu. Pracowała również od 7 września 1963 r. na pojedynczych godzinach z historii w Technikum Stoczni Rzecznej w Koźlu.

W 1966 r. uzyskała zgodę Wydziału Oświaty i Kultury w Koźlu na pracę w Szkole Podstawowej nr 4, (istniejącej w budynku kozielskiego liceum) w charakterze nauczycielki języka polskiego i historii. Od 1968 r. podjęła studia podyplomowe z historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu celem uzyskania uprawnień do nauczania tego przedmiotu również w liceum ogólnokształcącym. Decyzja ta była reakcją na nadchodzące zmiany w oświacie – liczba godzin z języka łacińskiego była ograniczona i nie zapewniała pełnego zatrudnienia, a Szkoła Podstawowa nr 4 była przeznaczona do rozwiązania. Wygaszenie SP nr 4 przy  Liceum było skutkiem dużego zainteresowania młodzieży kształceniem w szkole ogólnokształcącej; potrzebne były pomieszczenia dla przyjęcia większej ilości uczniów.

W 1970 r. Janina Otrębowicz wystąpiła o przeniesienie ze Szkoły Podstawowej nr 4 do Liceum Ogólnokształcącego na pełny etat, na co otrzymała zgodę.

W 1971 r. ukończyła studia podyplomowe  i złożyła pracę magisterską z historii nt. „Stocznie i porty odrzańskie w 25. leciu PRL”, której promotorem był prof. Józef Kokot.

Od tej pory mgr Janina Otrębowicz pracowała już tylko w szkołach średnich i pomaturalnych, a głównym miejscem pracy pozostawało kozielskie liceum. Można powiedzieć, że szkoła przy ul. Piramowicza była jedynym (zasadniczym) miejscem pracy mgr Janiny Otrębowicz w całej Jej zawodowej karierze.

8 marca 1973 r. została powołana przez Kuratora w Opolu na stanowisko Profesora Szkoły Średniej – tytuł zwyczajowy nauczycieli szkół stopnia maturalnego w tamtych czasach. Ten sympatyczny zwyczaj tytułowania nauczyciela szkoły średniej profesorem, mający swoją wieloletnią historię trwa do dziś, choć już bez oficjalnych dokumentów nadawania tytułu. [1]

Profesorka uzyskała w 1985 r II stopień specjalizacji zawodowej w zakresie nauczania historii.

Pracowała również  w Zespole Szkół w Kędzierzynie (obecne LO nr 2) od 1973-75 jako nauczycielka jęz. łacińskiego na umowie-zleceniu.

Belferską wizytówką prof. Janiny Otrębowicz było Jej zaangażowanie w prace społeczne i w pozalekcyjną pracę z młodzieżą. To stało się wręcz zawodową pasją. Z inicjatywy ówczesnego dyr., LO dr. Ryszarda Pacułta powstała Sala Tradycji szkoły w 1971 r. Głównym wykonawcą tego gabinetu-muzeum była pani J. Otrębowicz.

Również od 1971 r. została opiekunką samorządu szkolnego kozielskiego ogólniaka. Ta funkcja odpowiadała zainteresowaniom Pani Profesor, Jej pojmowaniu swoistej misji zaszczepiania w uczniach i wychowankach postaw społecznych i społecznikowskich, świadomej odpowiedzialności za otoczenie, szkołę, miasto, a w przyszłości – kraj. Dyrektor dr Ryszard Pacułt podkreślał w arkuszach obserwacji pracy, że „skutkiem Jej działań, młodzież okazała się rzeczywistym współgospodarzem szkoły”. Funkcję opiekunki samorządu sprawowała przez 11 lat. Samorząd składał się z różnych sekcji, ale najwięcej czasu i energii Pani Profesor poświęcała sekcji kulturalnej; tam mógł się realizować Jej „artystyczny duch”.

Uczniowie wspominają, że próby akademii, w których Pani Profesor zawsze uczestniczyła, nie były jedynie Jej obowiązkiem służbowym, były Jej pasją. Akademie pod Jej kierunkiem musiały być przygotowane na najwyższym poziomie. W doborze tekstów, piosenek czy w tworzeniu scenek kabaretowych młodzież miała względnie dużą swobodę, którą ograniczała jedynie dbałość Pani Profesor o wysoki poziom artystyczny. Swe doświadczenia z pracy z młodzieżą skupioną w samorządzie opublikowała w kwartalniku „Wczoraj, Dzisiaj, Jutro” nr. 3-4 z 1973 r.

Prowadziła również kółko historyczne oraz Koło Przyjaciół Towarzystwa Ziemi Kozielskiej. Ta działalność zaowocowała późniejszą wieloletnią pracą w charakterze sekretarza i opiekuna „Baszty” (17 lat).

Jej uczniowie zdawali bez problemu egzaminy na wyższe uczelnie oraz zajmowali wysokie miejsca w konkursach przedmiotowych, np. w turnieju Wiedzy o Śląsku.

Wiele lat pełniła funkcję protokolanta posiedzeń rady pedagogicznej.

Opracowała w 1988 r. dla Instytutu Kształcenia Nauczycieli w Opolu rozkłady materiału nauczania z historii dla klas drugich o profilu humanistycznym, wysoko oceniane przez metodyków.

Z dokumentacji nadzoru pedagogicznego z praktycznie całego okresu zatrudnienia wynika, że prof. Janina Otrębowicz była cenioną nauczycielką; po każdej hospitacji zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych można znaleźć wysokie oceny merytorycznego przygotowania oraz bardzo dobrego warsztatu metodycznego. Podkreślano również wysoką kulturę języka.

W 1978 r. otrzymała ocenę wyróżniającą za stosowane metody nauczania i osiągane wyniki przez Jej uczniów oraz szczególne zaangażowanie w pracę pozalekcyjną z młodzieżą. Taką samą ocenę uzyskała również w 1985 r. gdzie ponownie podkreślano warsztat nauczycielski, kontakt z młodzieżą i rozbudzanie zainteresowań uczniów historią regionu i pracą na rzecz środowiska lokalnego.

W latach 1978-1983 pracowała również w Liceum Medycznym jako nauczycielka języka łacińskiego w niepełnym wymiarze godzin.

W 1982 r. podjęła kolejne studia podyplomowe w zakresie religioznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1983 r

W 1987 r. doprowadziła swoją uczennicę do finału Olimpiady Języka Łacińskiego.

W 1992 r. nowo wybrana dyrektorka szkoły mgr Jarosława Słowiak powierzyła Janinie Otrębowicz stanowisko wicedyrektorki I LO.

W 1994 r. złożyła prośbę o rozwiązanie stosunku pracy w związku z zamiarem przejścia na emeryturę. W dzieciństwie była bardzo mocno związana ze swoim najmłodszym bratem Wacławem, którym opiekowała się od najmłodszych lat. Nie dziwi fakt, że po przejściu na emeryturę przeniosła się z Kędzierzyna-Koźla do rodzinnych Pawłowic, gdzie zamieszkała w domu brata Wacława. Odwiedzała sporadycznie Koźle i Jej ukochane I Liceum. Wskutek choroby Jej wizyty w naszym mieście stały się bardzo sporadyczne.

Uczestniczyła we wszystkich Zjazdach Absolwentów; szkoda, że podczas nadchodzącego VII Zjazdu będzie Osobą, której m. in. poświęcona będzie „minuta ciszy”. Gdybyśmy w tym momencie mogli usłyszeć Panią Profesor, powiedziałaby: Tempora nostra praetereunt et nos praeterimus… [przemijają nasze czasy i my przemijamy (RW)]

Nagrody i wyróżnienia

W ciągu lat aktywności zawodowej Janina Otrębowicz była wielokrotnie nagradzana i odznaczana. Uzyskała:

1974 r. Wyróżnienie za szczególnie dobre rezultaty pracy z młodzieżą w konkursie Towarzystw Regionalnych Opolszczyzny,

1980 r. Medal Zasłużony Opolszczyźnie.

1985 r. Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej.

1987 r. Odznaka: Zasłużony dla Ruchu Regionalnego, 1990 Zasłużony dla Kędzierzyna- Koźla.

1975 r. Nagroda Ministra Oświaty i Wychowania za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej.

1981 r. Nagroda Kuratora Oświaty i Wychowania w Opolu.

Nagroda Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Opolu za opracowanie scenariusza i realizację imprezy „Dzień Kozła”.

Nagrody dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza: za wyróżniające się osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej, za rozbudzanie postaw patriotycznych, zainteresowań naukowych i dydaktycznych, otrzymała w latach: 1987, 1989, dwukrotnie w 1990, 1991 i w 1993 r.

1985 r. List Pochwalny Prezydenta Miasta Kędzierzyn-Koźle z okazji Dnia Działacza Kultury.

Jak wielokrotnie podkreślała Pani prof. Janina Otrębowicz, najwięcej satysfakcji odniosła z nagrody za realizację Dnia Kozła.   Jej scenariusz, poetyckie wręcz treści, choreografia i aktorstwo uczniów I LO, zrobiły duże wrażenie na społeczności lokalnej.

W mowie pogrzebowej, emerytowany dyrektor I LO Ryszard Więcek żegnał Panią Profesor w imieniu całej społeczności I Liceum Ogólnokształcącego imienia Henryka Sienkiewicza – absolwentów, młodzieży, nauczycieli, koleżanek i kolegów. Powiedział m. in.: „(…) Żegnam człowieka, który swoją postawą i pracą budował legendę naszej szkoły. (…) Była  bardzo dobrą nauczycielką historii i łaciny. Dobrą, bo skuteczną.  To, co Jej uczniowie cenili najbardziej, to doskonały warsztat metodyczny, dający gwarancję, że najbardziej niezainteresowany historią uczeń był w stanie zapamiętać ważniejsze fakty z przeszłości. Był w stanie, bo treści były przekazane w interesujący sposób, z pasją, tak ważną w warsztacie nauczyciela. Podejmujący studia wyższe, na których wymagana była historia czy łacina, zawsze ciepło wspominali Panią Profesor Janinę Otrębowicz. Nie mieli większych problemów z tymi dyscyplinami wiedzy, gdyż bazowali na solidnym fundamencie, wyróżniając się korzystnie na tle innych. (…) Kiedy zapominamy tego, czego nas uczono, pozostaje wykształcenie. Pani profesor nas wykształciła i ukształtowała. Dziękujemy za to. I zapewniamy, że dziś dobrze rozumiemy – wtedy nieco tajemnicze – hasło wiszące na ścianie przez tyle lat w Pani gabinecie – historia vita magistra est.

To, że mogę stanąć w tym miejscu, ja, Jej uczeń i wychowanek, zawdzięczam w dużej mierze pracy Pani Profesor. I – jeśli mogę tak powiedzieć w tym smutnym dniu – cieszę się, że mogę Pani Profesor w takiej chwili podziękować za jej trud.

Dochowała się Pani Profesor wielu wychowanków, którzy zawdzięczają Pani pracy swoje kariery w medycynie, oświacie, palestrze, sztuce czy w stanie kapłańskim. (…)

Najcenniejszą nagrodą i osiągnięciem Pani Profesor są nasze podziękowania i pamięć – wychowanków, uczniów i pracowników I Liceum Ogólnokształcącego w Koźlu, jest wdzięczna pamięć Rodziny i Sąsiadów.

Nie ma potrzeby  przepraszać za nasze niesforne zachowania, za psoty; wyrozumiałość dla Młodości jaką Pani Profesor okazywała, sympatia dla młodych ludzi była powszechnie znaną. (…)”.

[1] Obecnie istnieje ostatni szczebel awansu zawodowego – tytuł Profesor Oświaty.

Dr Ryszard Pacułt urodził się 10 sierpnia 1939 roku w Stanisławiu Dolnym w województwie małopolskim. W latach 1952 -1956 uczył się w Liceum Ogólnokształcącym w Kalwarii Zebrzydowskiej. Po maturze studiował historię w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, gdzie w 1960 r. obronił pracę magisterską na temat „Poglądy historyków polskich, rosyjskich i radzieckich na pochodzenie Dymitra Samozwańca”.

Po ukończeniu studiów w 1960 roku przyjechał do Koźla i podjął pracę nauczyciela w Szkole Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącym im. H. Sienkiewicza, gdzie uczył historii, pedagogiki i wiedzy o społeczeństwie. W 1967 roku został powołany na stanowisko kierownika Powiatowego Ośrodka Metodycznego w Koźlu. W 1969 r. powierzono mu funkcję dyrektora Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Koźlu, którą pełnił do chwili przejścia na emeryturę w 1991 r. Pracę zawodową od początku łączył z aktywnością społeczną i zainteresowaniami naukowymi, których zasadniczym celem stało się pogłębianie i porządkowanie wiedzy o przeszłości Ziemi Kozielskiej.

Przez wiele lat sprawował funkcję prezesa Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Kędzierzynie-Koźlu i był członkiem Prezydium Zarządu Wojewódzkiego TWP, a także czynnie uczestniczył w pracy Związku Nauczycielstwa Polskiego.

W wyborach samorządowych w 1994 r. został wybrany do Rady Miasta. W latach 1996 -1998 oraz od roku 2011 przewodniczył pracom Komisji Oświaty, Kultury i Kultury Fizycznej Rady Miasta, w latach 1998 – 2006 kierował pracą Rady Miasta Kędzierzyna-Koźla jako jej przewodniczący. W Rasdzie Miasta pracował do 2014 r

Od pierwszych lat pobytu w Koźlu podejmował różnorodne prace badawcze dotyczące przeszłości miasta i regionu. Ich plonem były liczne publikacje poszerzające i porządkujące stan wiedzy o najważniejszych wydarzeniach z przeszłości Kędzierzyna-Koźla i dziejach instytucji działających tu w różnych okresach historycznych. W 1979 r. obronił w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu rozprawę doktorską na temat „Szkolnictwo podstawowe na Śląsku Opolskim w latach 1945 – 1948”.

Opublikował ponad 70 prac naukowych i artykułów dokumentujących ważne wycinki dziejów Kędzierzyna-Koźla, wśród nich:

• „Liceum Ogólnokształcące w Koźlu1945 – 1970”, wyd. w Koźlu w 1970 r.
• „35 lat Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu”, wyd. Instytut Śląski w Opolu, 1980 r.”
• „Bank Ludowy w Koźlu w latach 1903 – 1939”, wyd. TZK, Koźle, 1975 r.
• „Ulice Kędzierzyna-Koźla”, wyd. w Kędzierzynie-Koźlu w 1981 r.
• „Szkolnictwo podstawowe na Śląsku Opolskim”, wyd. Instytut Śląski w Opolu w 1983 r.
• „Legenda kozielska”, wyd. Urząd Miasta Kędzierzyn-Koźle w 1993 r.
• „Twierdza Kozielska”, wyd. Urząd Miasta Kędzierzyn-Koźle w 1997 r.
• „Powiatowy Bank Spółdzielczy w Kędzierzynie-Koźlu 1903 – 2003”, wyd. w Bydgoszczy
  w 2003 r.

Dr Ryszard Pacułt jest inicjatorem ciągłego wydawnictwa, jakim stały się „Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie”. W dużej mierze dzięki Jego uporowi i przedsiębiorczości w pozyskiwaniu autorów zamieszczanych tam prac także wśród cenionych naukowców oraz środków finansowych na ich publikację, wydawane są od 1985 r. w miarę systematycznie i w istotny sposób wzbogacają wiedzę o mieście i regionie. Dotychczas ukazało się 15 tomów. Wśród prac naukowych i artykułów popularyzatorskich stanowiących zawartość „Szkiców…” znajduje się 25 pozycji opracowanych przez dr Ryszarda Pacułta (10 artykułów naukowych i 15 biogramów osób zasłużonych dla miasta.

W kolejnych tomach publikował także „Kronikę Kędzierzyna-Koźla” obejmującą lata 1975 – 2000. Stanowi ona cenny źródłowy materiał do dziejów miasta w XX wieku.

Wiele uwagi i wysiłku włożył w popularyzację wiedzy o mieście i regionie wśród szerokich kręgów społeczeństwa, zamieszczając artykuły w lokalnej prasie. Przykładem może być cykl prezentujący najciekawsze wydarzenia z dziejów miasta i historię jego zabytków publikowany w czasopiśmie „Serwus” w latach 1992-1997 r.

Z Jego inicjatywy i przy wydatnym własnym wkładzie pracy dr R. Pacułta wydana została w 2001 r. niezwykle ważna dla regionu praca „Kędzierzyn-Koźle, monografia miasta”, pod redakcją Edwarda Nycza i Stanisława Senfta.

Swoją pracę naukową i popularyzatorską łączył zawsze z praktyczną działalnością służącą budzeniu wśród społeczeństwa wrażliwości na pamiątki przeszłości, poszukiwaniu sposobów ratowania przed zniszczeniem zachowanych dokumentów i materialnych świadectw życia dawnych mieszkańców miasta.

Te zadania z wieloma sukcesami, pomimo licznych trudności, realizował w ramach swojej kilkudziesięcioletniej działalności w szeregach Towarzystwa Ziemi Kozielskiej. Od 1974 roku pełnił funkcję wiceprezesa, a V Zjazd TZK w dniu 11 grudnia 1977 r. powierzył Mu obowiązki prezesa TZK, które pełnił nieprzerwanie do 2006 roku.

Z Jego inicjatywy wykonano w naszym mieście liczne prace w dziedzinie ochrony zabytków. Szczególnie konsekwentnie zabiegał o ratowanie przed zniszczeniem pozostałości po Zamku Kozielskim. W wyniku tego zrekonstruowana została zabytkowa Baszta, która od początku lat 70-tych stała się siedzibą Towarzystwa Ziemi Kozielskiej i miejscem, gdzie gromadzi się historyczne dokumenty, publikacje i materialne pamiątki przeszłości Ziemi Kozielskiej, tworząc podstawy obecnego muzeum miejskiego. Swoim uporem i konsekwencją doprowadził do tego, że od 1996 r. Rada Miasta przeznacza co roku w budżecie pewną sumę na ochronę zabytków. Dzięki temu Urząd Miasta znajdował co roku środki na porządkowanie wzgórza zamkowego, a skutki tych inicjatyw można oglądać na co dzień. W przyszłości może tam powstać miejsce dobrze służące jako tło imprez, chętnie odwiedzane przez mieszkańców i gości.

Dr Ryszard Pacułt dbał systematycznie o remontowanie i doposażenie „Baszty”, tworząc coraz lepsze warunki dla gromadzenia i przechowywania tu zbiorów muzealnych. Konsekwentnie zabiegał o tworzenia miejskiego muzeum, potrafił tą ideą zarazić wielu członków TZK. Dzięki temu w Baszcie udało się dotychczas zgromadzić wiele cennych eksponatów obrazujących warunki życia mieszkańców regionu w poprzednich wiekach, dokumentów historycznych, spory księgozbiór o tematyce związanej z Kędzierzynem-Koźlem i regionem, a także liczne prace z dziedziny malarstwa, grafiki, rzeźby twórców profesjonalistów i amatorów. Stworzony został w ten sposób warsztat pracy naukowej dla młodzieży uczącej się we wszystkich typach szkół i studiującej na wyższych uczelniach, a zainteresowanej historią swojego regionu. Otwarte w 2019 Miejskie Muzeum stało się dobrym miejscem prezentacji zgromadzonych zbiorów.

Do wielu różnych dziedzin działalności dr Ryszarda Pacułta należy również Jego współpraca z kozielską parafią. Był długoletnim członkiem Rady Duszpasterskiej przy Parafii św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej, w której w latach 1990-1997 opracowywał kronikę parafii, a w latach 1993-2006 pełnił funkcję sekretarza.

Dr Ryszard Pacułt swoją długoletnią działalnością wniósł wielki wkład w rozwój kultury i oświaty w Kędzierzynie-Koźlu i regionie. Wiele pokoleń młodzieży zawdzięcza Mu gruntowne wykształcenie, inspirację do aktywnej pracy społecznej i rozbudzone ambicje naukowe, które pomyślnie realizowali w swojej dorosłej, samodzielnej działalności. Konsekwentną pracą i różnorodnymi inicjatywami wytrwale budził wśród społeczeństwa zainteresowanie miastem, Ziemią Kozielską, ich przeszłością, dniem dzisiejszym i perspektywami rozwoju. Skupił wokół siebie grono ludzi, którzy te pasje i zainteresowania starają się upowszechniać i wprowadzać w czyn. Przyczynił się wydatnie do ratowania przed zniszczeniem wielu zabytków i dokumentów przeszłości naszego regionu. Swoimi badaniami naukowymi i publikacjami wydatnie wzbogacił wiedzę o Ziemi Kozielskiej. Jego działalność zawsze służyła tworzeniu warunków współpracy i wzajemnego zrozumienia pomiędzy zróżnicowanymi narodowo społecznościami naszego miasta.

Wiele środowisk lokalnych i organizacji wysoko ceni sobie współpracę z dr Ryszardem Pacułtem, czemu dawano wielokrotnie wyraz między innymi nagradzając Go różnymi odznaczeniami i wyróżnieniami:

• Honorową Odznaką Rzemiosła (1999 r.),
• Odznaką za Zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych (2000 r.),
• Wpisy do Księgi Zasłużonych województwa opolskiego i Księgi Zasłużonych Kędzierzyna-Koźla,
• tytuł Honorowego Obywatela Miasta Kędzierzyna-Koźla (2019 r.).

Otrzymał również wiele odznaczeń resortowych i regionalnych:

• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Medal 800-lecia Koźla,
• Zasłużonemu Opolszczyźnie,
• wyróżnienie honorowe powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Statuetkę Koziołków.

Dr Ryszard Pacułt posiada również odznaczenia państwowe:

• Brązowy Krzyż Zasługi (1970 r.),
• Złoty Krzyż Zasługi (1983 r.),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990 r.),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2005 r.).

Kędzierzyn-Koźle, 26. 06. 2013, 2019 r.

Ukończone szkoły: Studia podyplomowe „Organizacja i Zarządzanie w Oświacie, studia podyplomowe „Informatyka dla nauczycieli WT”, studia podyplomowe „Informatyka” Uniwersytet Opolski

PRZEBIEG    ZATRUDNIENIA

1982-1983: nauczyciel wychowania technicznego, Zbiorcza Szkoła Gminna w Pawłowiczkach

1983-1985: nauczyciel wychowania technicznego, Szkoła Podstawowa nr 13 w Kędzierzynie-Koźlu. W szkole pełnił funkcję opiekuna drużyny harcerskiej.

1985-1986: zastępca dyrektora, Szkoła Podstawowa nr 2 w Kędzierzynie-Koźlu

1986- do emerytury: nauczyciel wychowania technicznego (do wygaśnięcia nauczania tego przedmiotu w 1991 r.) i informatyki (elementów informatyki, technologii informacyjnej)

W 1986 roku został powołany na stanowisko kierownika filii Wojewódzkiej Pracowni Dydaktyczno-Technicznej w Opolu (później: Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Informatycznego i Politechnicznego, obecnie: Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji. Szczególnie aktywnie pozyskiwał różnego typu atrakcyjne odpady produkcyjne (drewno, metal, elektronika), mające zastosowanie w nauczaniu techniki szkół podstawowych i średnich. Funkcję tą pełnił do likwidacji filii na terenie województwa i przekształcenia WPDT w WODIiP. Aktywnie uczestniczył w pracach zespołu metodycznego przy WPDT poświęconych reformie przedmiotu praca-technika, prowadził społecznie konsultacje metodyczno-praktyczne dla nauczycieli gminy Pawłowiczki. Prowadził przez 4 lata kółko zainteresowań dla uczniów I LO – elektronika; prace uczniowskie brały udział w konkursach Ośrodka Politechnicznego w Opolu zajmując zawsze wyróżnione miejsca.

W 1987 roku zorganizował i prowadził kółko miłośników mikrokomputera ATARI. Przez wszystkie lata pracy w Liceum zajmował się społecznie naprawą i konserwacją szkolnego sprzętu elektronicznego. Skonstruował dwa automaty do sterowania dzwonkiem szkolnym. Drugi pracował bezawaryjnie wiele lat, do 2010 roku.

Opracował autorski program „Dogonić wnuka” dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Program wdrożył na zajęciach ze słuchaczami UTW, które prowadził kilka lat.

2001-2018: dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu (cztery kadencje; konkurs, powierzenie, konkurs, konkurs).

styczeń-grudzień 2018 – urlop dla poratowania zdrowia.

marzec 2019 – koniec pracy; przejście na zasiłek kompensacyjny.

listopad 2021– pełna emerytura

WYRÓŻNIENIA, PATENTY

1987 – Patent zwyczajny na wynalazek – automatyczny dozownik smaru do sprężarek o ograniczonym smarowaniu.

1987 – 1 miejsce w woj. katowickim w turnieju „Młody Mistrz Techniki” w kat. akademickiej.

1990 – Medal „Zasłużony dla Miasta Kędzierzyna-Koźla”. (nr 252/90, 19. 04. 1990).

2002 – Medal Komisji Edukacji Narodowej. (nr 82633, 06. 06. 2002).

2011 – Tytuł Szkoła Obywateli dla I LO w konkursie MEN dla dyrektorów szkół (1 miejsce w Polsce).

2013 – Medal „Za Zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych”. (nr 51820, 26. 04. 2013)

2013 – Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (nr 2360-2013-198, 02. 10. 2013)

2018 – Złoty Medal Wieloletnią Służbę (nr 288-2018-70, 6. 08. 2018)

NAGRODY

Nagroda Ministra Edukacji 2018.   Nagroda Marszałka Województwa Opolskiego 2014.

Nagroda Kuratora: 2011.  Nagroda Starosty: 2002, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2011, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017.

Nagroda Dyrektora Szkoły: 1988, 1990, 1993, 1995, 1997

PEŁNIONE FUNKCJE SPOŁECZNE

1988-1989: Zastępca przewodniczącego MRN w Kędzierzynie-Koźlu.

1996-2020: Członek rady parafialnej.

W pracach kozielskiej parafii m. in. służył radą i pomocą w zakresie użytkowania komputerów, grafiki oraz składu tekstów. Brał corocznie czynny udział w organizacji i prowadzeniu Miejskiego Festynu – imprezy charytatywnej CARITAS na rzecz organizowania wypoczynku letniego dla dzieci z rodzin ubogich.

1987-2011: Społeczny Kurator dla Dorosłych.

Pełnił społeczną funkcję kuratora dla dorosłych przy Sądzie Rejonowym w Kędzierzynie-Koźlu. Dzięki pełnieniu tej funkcji miał okazję do poznania bliżej problemu patologii rodziny, dysfunkcji wychowawczych oraz problemów związanych z przemianami społecznymi. Zdobyte doświadczenie ma niebagatelne znaczenie w uczestnictwie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i opiekuńczych szkoły.

Ostatnie 10 lat: Był współzałożycielem Stowarzyszenia Szkół Innowacyjnych Region Opole oraz inicjatorem założenia i prezesem Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół I LO. W 2021 r. zrezygnował z funkcji prezesa SAiP.

PUBLIKACJE

1. „IV Zjazd Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu”, współredakcja i skład komputerowy, Kędzierzyn-Koźle 1995. Pierwsze wydawnictwo składane przeze mnie w technologii DTP.
2. „V Zjazd Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu”, redakcja i skład komputerowy, Kędzierzyn-Koźle 2005. Książka zawiera płytę CD
   z kolekcją tysięcy zeskanowanych fotografii związanych z historią szkoły – efekt mojej wieloletniej społecznej pracy nad zgromadzeniem, systematyzowaniem i cyfrową edycją uszkodzeń materiałów fotograficznych. Zbiór jest nadal aktualizowany.
3. VI Zjazd Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu”, redakcja i skład komputerowy oraz opracowanie płyty CD zawierającej uzupełniony album fotografii szkolnych z przestrzeni dziesięcioleci; Kędzierzyn-Koźle 2013. Książka zawiera listy uczniów oraz obrazy tableaux oddziałów.
4. „VI Zjazd Absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu” – część druga, redakcja i skład komputerowy; Kędzierzyn-Koźle 2013. Wspomnienia, zestawienia i historia szkoły.
5. „Najlepsze praktyki innowacyjne w szkole”, Stowarzyszenie Szkół Innowacyjnych Region Opole, red. Irena Koszyk, 2007 – współredakcja, grafika i skład komputerowy publikacji.
6. „Zmieniamy siebie i swoją szkołę. Rzecz o wspólnym trwaniu i działaniu. Nauczanie wychowujące”, Stowarzyszenie Szkół Innowacyjnych Region Opole, red. Irena Koszyk, 2007 – współredakcja, grafika, retusz i wstępny skład komputerowy publikacji.
7. „Dziesięciolecie Stowarzyszenia Szkół Innowacyjnych RO”, Stowarzyszenie Szkół Innowacyjnych Region Opole, red. Irena Koszyk, 2014 – udział w powstaniu publikacji – grafika, opracowanie i edycja albumu fotograficznego oraz skład komputerowy całości.
8. „Jak zbudowano szkołę obywateli” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa kwiecień 2011. Podpisałem umowę współpracy redakcyjnej z wydawnictwem.
9. „Delegowanie uprawnień w szkolnej praktyce” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa czerwiec 2011.
10. „Znowu konkurs” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa wrzesień 2011.
11. „Koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły na drugą kadencję” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa luty 2012.
12. „Jesteśmy dumni, że mamy taką nauczycielkę” w art. Beaty Dżon „Nagonka za poglądy” Przegląd, 6 maja 2012
13. „Co dyrektor o cyfryzacji wiedzieć powinien” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa, sierpień 2012.
14. „Budujemy e-szkołę” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa, wrzesień 2012.
15. „Ślązacy i Kresowiacy”, Jan Cofałka, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2011. Współpraca. Autor zwrócił się z prośbą o konsultację, udostępnienie materiałów i przekazanie archiwalnych zdjęć, gdyż jeden z rozdziałów – „Duma Koźla” poświęcony jest początkom działalności I LO w 1945 roku.
16. „Etykieta szkolnych uroczystości” w: Dyrektor Szkoły, Wolters Kluwer, Warszawa, kwiecień 2015.
17. „Żołnierze wyklęci” redakcja pracy zbiorowej, I Liceum Ogólnokształcące w Kędzierzynie-Koźlu, 2015 (rozdział, skład komputerowy, zdjęcia i grafika.
18. „Pro memoriam – Janina Otrębowicz 1940-2019” w: Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie XX, 2020.
19. „Alfabet I Liceum”. Kędzierzyn-Koźle, 2020 – w przygotowaniu.
20. Strona internetowa Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół I Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu; utworzenie, aktualizacja i kilkuletnie Adres: www.saip1lo.pl

Współpraca w zakresie technicznym, polegająca na komputerowym składzie wydawnictwa, edycji grafiki, retuszu i skanowaniu fotografii, przy m. in. następujących publikacjach:

1. „Krótka historia Ludowego Klubu Sportowego Śląsk Reńska Wieś 1911 – 2011” pod redakcją Beaty Wilpert-Kołkiewicz, 2011 (tylko DTP);
2. „Zarys historii parafii św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu”, ks. dr Alfons Schubert, 2000. (Prócz DTP opracowanie w całości albumu zdjęć, retusz starych fotografii).
3. Liczne szkolne wydawnictwa okolicznościowe, broszury, informatory, plakaty, ulotki.

4. Za wyjątkiem artykułów w Wolters Kluwer, pozostałe przedsięwzięcia były pracami społecznymi.